Spektakl w różnych kontekstach – lokalnym, historycznym i współczesnym – przygląda się fenomenowi jednego z najbardziej fascynujących ruchów religijnych, intelektualnych i społecznych, jakie działały na naszych ziemiach: wspólnocie Braci Polskich, zwanych przez oponentów arianami. Funkcjonujący w XVI i XVII wieku Bracia Polscy wysuwali
przełomowe jak na swoje czasy postulaty społeczne, religijne i etyczne: pragnęli wprowadzić pełnię religijnej tolerancji, zniesienie społecznych podziałów, równość płci, powszechny dostęp do edukacji i pacyfizm. Arianizm mógł rozwinąć się w Rzeczypospolitej dzięki edyktom zapewniającym niespotykaną w innych krajach ówczesnej Europy wolność religijną – zaś jego przedstawiciele słynęli z doskonałego wykształcenia i szerokich horyzontów intelektualnych. Jednak rozwój arianizmu został szybko i brutalnie przerwany przez wzbierające prześladowanie ruchów protestanckich. Ostateczny kres jego rozwojowi położyło oskarżenie Braci Polskich o sprzyjanie szwedzkiemu królowi w wojnie przeciwko Rzeczypospolitej i oficjalne zakazanie funkcjonowania ruchu.
Przedstawienie stawia pytanie o możliwość istnienia ariańskiego zboru dziś – przestrzeni wymiany myśli, politycznej i religijnej wolności, utopijnej wspólnoty idącej na wskroś podziałów w społeczeństwie. Eksploruje możliwość funkcjonowania radykalnej wspólnoty etycznej, która własne przekonania łączy z poszanowaniem dla pluralizmu. Stwarza też okazję do zmierzenia się z problematyką indywidualnej wiary w zderzeniu z instytucjonalną religijnością, podnosząc kwestię wizji chrześcijaństwa radykalnie odmiennej od tej, która obecnie dominuje w Polsce. Czy możliwy jest inny sposób myślenia o naszym kraju, o wspólnocie, o debacie publicznej, o wierze i religii? Czy ariańska utopia, gdyby uniknęła prześladowań, zdołałaby przetrwać, zmieniając Rzeczpospolitą w najbardziej postępowy i rozwinięty kraj Europy?
Punktem wyjścia przedstawienia jest autorski dramat rozpisany na sześć głosów, stworzony z myślą o sześciorgu aktorów wcielających się w coraz to nowe postaci, reprezentujące kolejne pokolenia „braci” i „sióstr” polskich oraz ich religijnych oponentów. Sztuka powstała dzięki Stypendium Twórczemu Miasta Krakowa 2019.
Opowiedziane z dystansem i dowcipnie dzieje polskich arian na tle europejskiej reformacji stają się opowieścią o kraju tolerancji i swobody, świeżych umysłów, z otwartymi ramionami witającym przybyszów, do którego z całej Europy ściągają wszelkiej maści odszczepieńcy i wolnomyśliciele. I o tym, jak ta na poły wyśniona, otwarta Rzeczpospolita ostatecznie przegrała w starciu z wstecznym rzymskokatolickim obskurantyzmem. I ta przestroga przed sojuszem ołtarza z tronem – mocno wybrzmiewająca w finale spektaklu Bukowskiego – jest nader aktualna.
Michał Centkowski, „Newsweek”
Spektakl został przyjęty do 28. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.
Nagrody i wyjazdy:
XIV Międzynarodowy Festiwal Boska Komedia, Kraków – nagroda za reżyserię dla Beniamina M. Bukowskiego
