Andrzej Wajda (1926 – 2016) – wspomnienie

Reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta i scenograf, jeden z największych artystów w historii kina, współtwórca polskiej szkoły filmowej, zdobywca wielu prestiżowych nagród, w tym Oscara za całokształt twórczości. Studiował malarstwo w krakowskiej ASP, w 1953 ukończył reżyserię w PWSF w Łodzi. Współpraca Wajdy ze Starym Teatrem datuje się od 1963 (Wesele Wyspiańskiego), potem nastąpiła paroletnia przerwa – do 1971, kiedy to zrealizował głośne Biesy Dostojewskiego z kreacjami Jana Nowickiego i Wojciecha Pszoniaka. Spektakl zyskał uznanie w kraju i za granicą (występy gościnne w Londynie, Zurichu, Amsterdamie, Genui i Mediolanie). Wajda wystawił także Biesy w Yale Repertory Theatre w New Haven (1974) i nakręcił film we Francji – Les Possédés (1988).
W 1974 wielkim sukcesem okazała się Noc listopadowa Wyspiańskiego ze wspaniałą muzyką Zygmunta Koniecznego. Wysoką pozycję Wajdy w polskim teatrze potwierdziły premiery Nastasji Filipownej według Idioty Dostojewskiego (1977), opartego na improwizacji spektaklu w wykonaniu Jerzego Radziwiłowicza i Jana Nowickiego, czy jedenastogodzinnego widowiska o Krakowie epoki Młodej Polski – Z biegiem lat, z biegiem dni… (1978). Wajda nie bał się akcentów politycznych (scenografia Antygony Sofoklesa z 1984 nawiązywała do realiów stanu wojennego) i artystycznych eksperymentów (w 1989 obsadził Teresę Budzisz-Krzyżanowską w roli Hamleta). W Starym Teatrze zrealizował także m.in. Zbrodnię i karę Dostojewskiego, Dybuka An-skiego, Mishimę (spektakl złożony z jednoaktówek Yukio Mishimy), Klątwę i Wesele Wyspiańskiego; ostatnim spektaklem był Makbet Shakespeare’a z Krzysztofem Globiszem w roli tytułowej. Wajda współpracował też z wieloma scenami zagranicznymi. Kilka swoich inscenizacji (m.in. Noc listopadową, Zbrodnię i karę) przeniósł do Teatru Telewizji. W 1980 na podstawie Z biegiem lat, z biegiem dni… powstał serial telewizyjny. Wajda zekranizował także słynny spektakl Teatru Cricot 2 Tadeusza Kantora – Umarłą klasę (1977).

 
fot. Wojciech Plewiński